Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące to powszechnie występujące zjawisko, które co istotne w nadmiarze szkodzi. Na czym polega? Jak powstaje i gdzie występuje? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.
- Czym jest promieniowanie jonizujące?
- Jak powstaje i gdzie występuje promieniowanie jonizujące?
- Jak zmierzyć promieniowanie jonizujące (radioaktywność)?
- Promieniowanie jonizujące - wpływ na ludzi i urządzenia
- Katastrofy atomowe
Czym jest promieniowanie jonizujące?
Promieniowanie jonizujące to powszechnie występujące zjawisko, które zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) stanowi rodzaj energii uwalnianej przez atomy i przemieszczającej się w postaci fal elektromagnetycznych (promieniowanie gamma lub rentgenowskie) lub cząstek (neutrony, promieniowanie beta lub alfa). Mierzy się ją wykorzystując dozymetry, czyli tzw. liczniki Geigera. Co istotne, promieniowanie jonizujące to zjawisko, którego nie da się uniknąć ponieważ jest efektem nie tylko działalności człowieka, ale pochodzi także ze źródeł naturalnych.
Jak powstaje i gdzie występuje promieniowanie jonizujące?
Promieniowanie jonizujące to jak wspomniano rodzaj energii uwalnianej przez atomy. Jest to efekt promieniotwórczości, czyli spontanicznego rozpadu atomów. Nazywa się je radionuklidami, a termin ten odnosi się do niestabilnych pierwiastków, które na skutek rozpadu emitują promieniowanie jonizujące. W efekcie występuje ono zarówno naturalnie w przyrodzie (źródłem jest gleba, powietrze i woda), jak i jako efekt uboczny działalności człowieka, czyli między innymi przy wytwarzaniu energii jądrowej. W tym miejscu warto także podkreślić, że człowiek nieustannie poddawany jest promieniowaniu jonizującemu, które jest wytwarzane przez różnego rodzaju urządzenia, a przykładem może być lodówka, bramka na lotnisku, czy aparat rentgenowski.
Co istotne, poziom napromieniowania jest w tym przypadku naprawdę niewielki, a około 75% dawki promieniowania jonizującego przyjmowanej przez ludzi pochodzi ze źródeł naturalnych. Warto również wiedzieć, że jego nasilenie w poszczególnych regionach świata jest różne, co sprawia, że np. w Iranie poziom promieniowania jonizującego jest przeszło 200 razy większy niż w Polsce.
Jak zmierzyć promieniowanie jonizujące (radioaktywność)?
Poziom radioaktywności może zostać zmierzony specjalnym urządzeniem pomiarowych. Takie mierniki to dozymety lub liczniki Geigera-Mullera. Dobrej jakości licznik Geigera musi mieć konstrukcję opartą na tubie Geigera. Wiarygodny pomiar promieniowania przez telefon komórkowy jest niemożliwy. Liczniki Geigera powinny być odpowiednio kalibrowane fabrycznie.
Promieniowanie jonizujące - wpływ na ludzi i urządzenia
Promieniowanie jonizujące ma negatywny wpływ zarówno na ludzi, czego efektem może być choroba popromienna. W związku z tym bardzo ważną kwestią jest świadomość tego, że w przypadku wystąpienia zagrożenia promieniowaniem należy bezzwłocznie oddalić się z miejsca jego działania. Czym dłuższa ekspozycja na promieniowanie tym poważniejsze mogą być bowiem jego skutki, które w najgorszym wypadku doprowadzą do śmierci. Z całą pewnością negatywnie wpływają również na ludzkie zdrowie, a skutki w tym przypadku dzieli się na deterministyczne i stochastyczne. Te pierwsze pojawiają się po przekroczeniu określonego poziomu promieniowania (np. rumień), a te drugie mogą ujawnić się dopiero po wielu latach od ekspozycji na promieniowanie jonizujące (np. nowotwory). Warto również wiedzieć, że promieniowanie jonizujące negatywnie wpływa także na urządzenia elektroniczne, które w przypadku długotrwałej ekspozycji mogą ulec poważnemu uszkodzeniu lub działać nieprawidłowo.
Katastrofy atomowe
Opisaliśmy największe katastrofy atomowe. O Fukushimie i Czarnobylu wiedzą wszyscy, ale incydentów związanych z promieniowanie jonizującym było znacznie więcej. Niektóre z nich miały znaczące konsekwencje, wiązały się dużą ilością ofiar, ale w wielu przypadkach na szczęście udało się zapobiec skażeniu radioaktywnemu na dużą skalę. Oto one:
- Awaria elektrowni Fukushima
- Radioaktywny złom w Tammiku
- Skażenie radioaktywne w Goianii
- Radioaktwne zegarki - Radium Girls
Podsumowując należy stwierdzić, że promieniowanie jonizujące to powszechne, a zarazem groźne zjawisko, ponieważ efektem nadmiernej ekspozycji może być choroba popromienna. W związku z tym przydatny staje się licznik Geigera, który pozwoli samodzielnie zmierzyć poziom promieniowania, a co za tym idzie zdiagnozować ewentualne zagrożenie.
