Choroba popromienna to zespół objawów, które są efektem promieniowania jonizującego oddziałującego na ludzki organizm. Jakie mogą być jej przyczyny? Co należy zaliczyć do najpopularniejszych objawów? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdują się w niniejszym artykule.
Choroba popromienna - przyczyny
Jak wspomniano we wstępie przyczyną choroby popromiennej jest promieniowanie jonizujące oddziałujące na ludzki organizm. Warto bowiem wiedzieć, że jest ono szkodliwe dla człowieka, zarówno w przypadku pochłonięcia zbyt dużej dawki (np. w skutek awarii elektrowni jądrowej jak awaria w Fukushimie), jak i w przypadku wielokrotnej ekspozycji na małe dawki promieniowania (np. pracując przy obsłudze aparatury emitującej promieniowanie). Przyczyną choroby popromiennej może być także pochłonięcie izotopów promieniotwórczych drogą doustną lub wziewną, co może mieć miejsce np. w przypadku wybuchu bomby atomowej, czy awarii elektrowni jądrowej.
Człowiek może może przyjąć zabójczą dawkę promieniowania jonizującego w sposób wewnętrzny lub zewnętrzny. Sposób wewnętrzny to na przykład spożycie napromieniowanego pokarmu, wody lub przez rany. Sposób zewnętrzny to przyjęcie promieniowania unoszącego się w postaci pyłu radioaktywnego. Najczęstszą przyczyną zachorowań na chorobę popromienną na dużą skalą jest skażenie promieniotwórcze.
Najczęstsze objawy choroby popromiennej
Choroba popromienna to dolegliwość, która może mieć przebieg ostry lub przewlekły. Warto zatem wiedzieć, że jej objawy mogą pojawić się zarówno w ciągu kilku, czy kilkudziesięciu godzin po przyjęciu dawki promieniowania, jak i po kilkunastu latach od ekspozycji. Co istotne, im krótszy czas ujawnienia się objawów tym cięższy jest z reguły przebieg choroby. W przypadku ostrej choroby popromiennej najczęstsze objawy to ogólne osłabienie, skaza krwotoczna, niewydolność nerek, a nawet śmierć, która może nastąpić w ciągu kilku godzin. Przewlekła choroba popromienna charakteryzuje się natomiast tym, że jej objawy ujawniają się z reguły dopiero po wielu latach, a najczęściej wymienia się wśród nich:
- rozwój nowotworów złośliwych (zwłaszcza białaczki i chłoniaków oraz nowotworów tarczycy i układu kostnego);
- przyspieszenie starzenia się organizmu oraz skrócenie długości życia;
- bezpłodność (z reguły tymczasową),
- uszkodzenie genomu komórek płciowych (co zwiększa ryzyko wystąpienia wad wrodzonych potomstwa),
- zaburzenia hormonalne,
- zaćmę.
Choroba popromienna - skutki
Najpoważniejszym skutkiem choroby popromiennej jest oczywiście śmierć, która może nastąpić zarówno w ciągu kilku godzin od przyjęcia dużej dawki promieniowania jonizującego, jak i dopiero po wielu latach, ponieważ przyczynić może się do niej objaw nasilający się przez długi czas. W efekcie skutki choroby popromiennej klasyfikuje się jako deterministyczne oraz stochastyczne. W pierwszym przypadku skutek jest efektem przyjęcia ściśle określonej dawki promieniowania, czego przykładem może być np. rumień. Inaczej wygląda to w przypadku skutków stochastycznych, które ujawniają się z reguły po wielu latach od przyjęcia dawki promieniowania. Przykładem mogą być wspomniane w poprzednim akapicie nowotwory, w przypadku których trudno określić szkodliwą dawkę, ponieważ do ich rozwoju może przyczynić się również wielokrotna ekspozycja na niewielkie promieniowanie jonizujące. Co istotne, skutkiem także może być śmierć, jednak nie jest ona bezpośrednio spowodowana chorobą popromienną.
Podsumowując należy stwierdzić, że choroba popromienna to groźna dolegliwość, która jest efektem nadmiernej ekspozycji na promieniowanie. Co istotne, żadne dotychczasowe badania nie określiły w stu procentach bezpiecznej dla człowieka dawki promieniowania jonizującego.
Jak zmierzyć promieniowanie jonizujące?
Do pomiaru radioaktywności czyli promieniowania jonizującego służą urządzenia pomiarowe - liczniki Geigera. Mierniki takie dzięki wykorzystaniu tub Geigera mierzą różne rodzaje promieniowania - zwykle cząsteczki beta, gamma i X. Pomiar profesjonalnym licznikiem Geigera pozwala szybko określić poziom promieniowania w danym miejscu, napromieniowanie człowieka czy przedmiotu. Najpopularniejsi producenci liczników Geigera to Soeks i Milerd.
Promieniowanie jonizujące
Promieniowanie jonizujące to wszystkie rodzaje promieniowania, które wywołują jonizację ośrodka materialnego. To promieniowanie występuje w sposób naturalny na Ziemi choć rozkłada się w sposób nierównomierny na jej powierzchni. Istnieją także źródła promieniowania jonizującego o pochodzeniu nienaturalnym - to znaczy powstałe w wyniku działalności człowieka. Do takich źródeł zalicza się aparatura medyczna, broń jądrowa czy elektrownie atomowe stanowiące niezwykle wydajne źródło energii.
